Deel 2 vanhet verslag van mijnexcursie door Khayelitsha.

‘Niet iedereen in Khayelitsha is arm,'zegt Mvuyisi meer tegen zichzelf dan tegen mij. Hij wijst mij op een rij oude olievaten waarop vlees wordt gebraden. ‘Sinds het eind van de apartheid is er al veel veranderd. Heel veel van de oude houten en golfplaten krotten zijn vervangen door kleine stenen woningen. Die huisjes waren aanvankelijk wel heel erg klein maar veel mensen hebben ze zelf uitgebreid. Er is nu overal elektriciteit en vrijwel iedereen kan binnenshuis aan schoon drinkwater komen. Heb je geen aansluiting in je huis dan is er altijd wel een wateraansluiting in de buurt. Maar het is ook waar dat de trek naar de stad nog steeds alle huisvestingsprogramma's in haalt. Naast die stenen huisjes komen er ook nog altijd heel veel krotten bij.'

‘Het is ook voor de ANC-regering vechten tegen de bierkaai,'zeg ik.

‘Ja, maar ik wil wel benadrukken dat er vooruitgang wordt geboekt. Er zijn nu scholen en klinieken. Er is een tweede brandweerstation gebouwd. Er is kort gelden een prachtig nieuw sportcentrum geopend. Er zijn bomen geplant. Dat had natuurlijk 30 jaar gelden al moeten gebeuren maar die bomen staan er nu wel. Minibusjes vervoeren de mensen naar hun werk en we hebben een eigen radiozender. Die zender speelt een belangrijke rol bij de opvoeding van onze kinderen. Via de radio kan er veel aandacht besteedt worden aan hygiëne- en gezondheidsproblemen. Ook hier is het aantal AIDS-slachtoffers erg groot. Er komen ook steeds meer toeristen en er zijn vrouwen die een Bed and Breakfast zijn begonnen. Alles kleinschalig maar het is een eerste stap. Het is hoe dan ook een hele stap voorwaarts want zoiets was tien geleden volstrekt ondenkbaar'.

‘En hoe zit het met de groei van het aantal illegalen dat van buiten Zuid-Afrika naar de townships trekt?', vraag ik in de wetenschap dat nog niet zo lang geleden (2008) de vlam in de pan is geslagen en er veel gewelddadigheden zijn gepleegd tegen de Afrikanen die afkomstig zijn uit de rest van het continent.

‘Ik schaam mij diep voor wat er is gebeurd,' zegt Mvuyisa met gebogen hoofd. Zijn positieve toon is in een klap verdwenen. 'De zaken zijn vreselijk uit de hand gelopen. De haat en het geweld die toen als een vloedgolf over ons heen kwamen stemmen tot nadenken. Het is het klassieke verhaal van de zoektocht naar een zondebok in een samenleving waar veel onvrede heerst over de eigen situatie. Een samenleving waar men zich bedreigt voelt, waar hoop op verbetering al weer ver achter de horizon verdwenen lijkt te zijn en de macht in handen valt van een kleine groep die alleen nog in staat is te denken en handelen in termen van geweld. De mensen die uit andere landen in Afrika hier naartoe komen, veelal illegaal, zijn bereid tegen nog lagere lonen te werken dan wij bereid zijn te doen. Daarmee bedreigen zij de werkgelegenheid van de mensen in de townships die vaak al nauwelijks een kans op werk hebben. Er is niet veel nodig om al deze onrust te laten ontaarden in een orgie van geweld. Er zijn mensen vermoord en verminkt. Veel mensen zijn op de vlucht geslagen en hebben een onderkomen moeten vinden in de in de haast opgetrokken vluchtelingenkampen. Het was een angstige tijd waarin duidelijk is geworden dat in onze samenleving meerdere tijdbommen tikken. Ook die van etnisch geweld kan ieder moment ontploffen. Dat is een beangstigend vooruitzicht maar er is ook hoop. In de scholen wordt veel aandacht besteed aan deze gruwelijke weken. We moeten er bij onze kinderen op hameren dat dit nooit de weg kan en mag zijn naar de oplossing van onze problemen.'

Tot slot van onze wandeling drinken we een eigen gebrouwen Xhosa-biertje in een shebeen. Deze shebeens waren in het oude Zuid-Afrika ontstaan omdat de zwarten en kleurlingen de toegang werd ontzegd tot instellingen waar blanken alcohol konden drinken. Ook de zwarten wilden natuurlijk een plek hebben waar je met elkaar een biertje kon drinken en kon praten over politiek, muziek en voetbal. In de shebeens wordt doorgaans de scepter gezwaaid door een vrouw. Ook dat is een erfenis uit het oude Zuid-Afrika waar de mannen uit werken gingen in de blanke gebieden en ook lang niet altijd trouw aan hun gezin bleven. Met Mvuyisa en enkele van zijn vrienden praat ik nippend aan mijn tweeliter blik, zoveel kan ik natuurlijk nooit op, vooral over voetbal. Over Ajax Capetown en het Zuid-Afrikaanse elftal (Bafana Bafana). Ook in Zuid-Afrika weet iedereen wie er in het nationale elftal moet spelen om successen te kunnen behalen. Evenveel inwoners als bondscoaches. Zoals overal. Niet iedereen praat. Veel stille drinkers en het is opmerkelijk hoe fanatiek er wordt gestreden op het groene laken van het biljart. Hier staat duidelijk meer dan alleen de eer op het spel.

Wanneer we tot slot van de excursie vanaf het hoogste punt in Khayelitsha, Out Look Hill op een prachtig hoog duin gelegen, de township willen bekijken is dat alleen mogelijk wanneer we een briefje ondertekenen waarop staat dat de beheerder niet aansprakelijk is voor ongevallen. Wanneer we naar boven klauteren blijkt waarom. Dieven hebben ´s nachts hele delen van de houtenconstructie gesloopt (zie de foto's!). Complete delen van de rondgang en trappen zijn afgebroken en inderdaad levensgevaarlijk om te betreden. Met de balken en planken zijn krotten gebouwd. Daaraan twijfelt niemand. Het is maar een van de problemen van het leven in een township.

Toevoeging: in Zuid-Afrika leeft 50% van de bevolking onder de armoedegrens. Het BNP van Zuid-Afrika bedraagt 9.500 USdollar. Ter vergelijking: in Nederland leeft 11% van de bevolking onder de armoedegrens en bedraagt het BNP 38.600 USdollar. In Nederland is het werkeloosheidspercentage 4; in Zuid-Afrika 23%. Bron: CIA World Factbook (1 januari 2009).

Ter informatie aan de vaste volgers: ik ben van 23 september t/m 3 oktober in Namibie.