Op de pagina van de organisatie STOP AIDS NOW! wordt de ziekte ‘de stille ramp' genoemd. Dat gold zeker heel lang voor de situatie in Zuid-Afrika. Van de geschatte 33,5 miljoen mensen die wereldwijd HIV (Human Immunodeficiency Virus) drager zijn, HIV is het virus dat Aids veroorzaakt, wonen er ongeveer 5,7 miljoen in Zuid-Afrika. Een aantal afschuwelijke cijfers (2009-2010) voor Zuid-Afrika op een rijtje:

• Van de vrouwen die zwanger zijn is 1 op de 3 HIV-positief;
• Er sterven iedere dag 1.000 mensen aan aids;
• - Er zijn 2 miljoen aidswezen (kinderen waarvan beide ouders zijn overleden als gevolg van aids);
• - Bijna 20% van de mannen en vrouwen tussen de 15-49 jaar heeft HIV;
• - Het aantal kinderen jonger dan 15 jaar dat aidsremmers nodig heeft bedraagt 183.000;
• - Het aantal mensen ouder dan 15 dat aidsremmers nodig heeft bedraagt 1,6 miljoen;
• - In 2009 stierven 637.301 mensen. 43% daarvan als gevolg van aids;
• - De gemiddelde levensverwachting ligt rond de 54 jaar. In de provincie Kwazulu-Natal ligt dat getal op 49 jaar. Ter vergelijking: in Nederland ligt de gemiddelde levensverwachting rond de 80 jaar.

To zover de schokkende cijfers. Dat we hier over een catastrofe spreken hoeft verder geen betoog. Maar hoe heeft het zo ver kunnen komen? Het antwoord op die vraag is zo mogelijk nog schokkender dan de cijfers hierboven. Vanaf het moment, begin jaren negentig van de vorige eeuw, dat steeds duidelijker werd welke ramp zich aan het voltrekken was hebben de eerste twee presidenten (Mandela en Mbeki) van Zuid-Afrika stelselmatig de ernst van het probleem ontkent en zelfs gebagatelliseerd. De overal in deze wereld heilig verklaarde Nelson Mandela treft in deze ook blaam. Dat dit zo is, en juist dat heeft hem mede die status van heilige opgeleverd, ontkent Mandela nu ook niet. Ter verdediging van Mandela kan worden aangevoerd dat in 1994 de omvang van de ramp nog niet altijd even helder was. Daarnaast had de regering-Mandela in die beginjaren na de grote omwenteling uiteraard een onwaarschijnlijk lange lijst met beleidsprioriteiten voor zich op tafel liggen. De aidsproblematiek was er een van. Dat laat echter onverlet dat Mandela het onderwerp nooit op de politieke agenda heeft geplaatst en heeft nagelaten zijn volk uit de duisternis die ontkenning heet te leiden. Pas vele jaren later deed Mandela wat hij veel eerder had moeten doen: hij sprak zich publiekelijk uit over de vernietigende ziekte. Om hem dat te laten doen moest echter wel eerst zijn zoon overlijden: op 6 januari 2005 maakte Mandela bekend dat zijn zoon Makgatho Mandela was overleden aan aids. Hoewel op geen enkele manier de houding van Mandela in deze mag worden vergoelijkt waren de zwartste dagen van de aidsontkenning in 1999 nog niet begonnen. Thabo Mbeki, die Mandela in 1999 als president opvolgde, maakte het tijdens zijn twee termijnen nog veel erger door zelfs te ontkennen dat er een verband bestond tussen HIV en aids. De wereld luisterde en keek verbijsterd toe. Mbeki beweerde dat met de bestrijding van armoede en onderontwikkeling aids kon worden bestreden. De dure medicijnen tegen het aidsvirus waren er volgens hem alleen maar om de westerse farmacie te spekken. Meer dan eens werden behandelingen met knoflook en citroen als adequater middel aanbevolen. Om die reden kwamen de remmende medicijnen die toen al overal in de wereld werden gebruikt in Zuid-Afrika niet beschikbaar voor de mensen die besmet waren met HIV. De pandemie woekerde inmiddels voort. Met enige regelmaat werd (en wordt) Mbeki beschuldigd van genocide en in veel artikelen kom je ook het woord Holocaust tegen. De ravage die is aangericht in het tijdperk-Mbeki is enorm. Inmiddels waait er binnen de nieuwe regering-Zuma een andere wind. In 2009 is de regering akkoord gegaan met een anti-aidscampagne. De doelen die zijn gesteld liegen er niet om: tegen 2011 moet het aantal infecties met de helft zijn teruggebracht en moet tachtig procent van de aidspatiënten toegang hebben tot medicijnen die nu beschikbaar zijn. In maart 2010 verklaarde Minister van gezondheidszorg Motsoaledi dat er 2,5 miljard condooms uitgedeeld gaan worden en vijftien miljoen mensen op HIV getest zullen worden (90 % van de mensen weet niet of hij/zij drager is van het virus). Wie zich laat testen krijgt honderd condooms mee. Hoge prioriteit krijgt ook de behandeling van slachtoffers van verkrachting. Het is opvallend dat president Zuma nu wordt geprezen voor het feit dat hij het aids-beleid nieuw leven heeft ingeblazen. En dan te bedenken dat diezelfde Zuma in 2006, tijdens een rechtszaak die tegen hem was aangespannen door een met HIV geïnfecteerde vrouw die hem beschuldigde van verkrachting, tijdens het verhoor verklaarde ‘dat hij na de gemeenschap een douche had genomen omdat dat een van de dingen is die besmetting met deze ziekte kan tegengaan.' Je zult het maar van je presidenten moeten hebben. Hoewel de ziekte nog een immense menselijke tol zal eisen de komende decennia lijkt er nu eindelijk een keerpunt te zijn bereikt. Veel te laat voor miljoenen Zuid-Afrikanen.