Ik heb het gevoel alsof ik al maanden in Zuid-Afrika ben. Mijn weken in en rond Kaapstad zijn omgevlogen. Toch moet ik mijn weg nu vervolgen. Ik wil nog zo veel meer van het land zien en over zijn geschiedenis horen en lezen. Op weg naar het oosten, mijn volgende langere verblijf heb ik gepland in King William's Town, maak ik eerst nog een korte stop in de township Gugulethu. Op vrij korte afstand van elkaar staan twee monumenten waarachter twee bijzondere verhalen schuilgaan die een licht werpen op de golven van geweld die het land in de jaren tachtig en negentig van de twintigste eeuw overspoelden. Het monument dat is opgericht ter nagedachtenis aan de zogenaamde Gugulethu Seven is fraai van vormgeving. En ook groot. Het is onmogelijk om er ongemerkt aan voorbij te gaan. Het doet op geheel eigen wijze recht aan alle zeven de jonge mannen die op 3 maart 1986 door de Zuid-Afrikaanse veiligheidsdienst werden doodgeschoten. Hun beeltenis is in zeven afzonderlijke marmeren platen uitgesneden. Hun omtrekken bestaan uit de blauwe lucht die de doorkijk biedt. Zandisile Zenith Mjobo, Zola Alfred Swelani, Mandla Simon Mxinwa, Godfrey Jabulani Miya, Themba Mlifi, Zabonke John Konile en Christopher Piet waren lid van de gewapende tak van het ANC toen ze door de veiligheidsdienst in een hinderlaag werden gelokt en bij een wegversperring werden doodgeschoten. De Zuid-Afrikaanse Waarheids- en Verzoeningscommissie (TRC) heeft later onomstotelijk aangetoond dat het hier om een brute vooropgezette moord ging die symbool stond voor de wijze waarop het apartheidsregime in de jaren tachtig de strijd met het ANC aan ging.

Niet ver van dit monument vind je het veel kleinere en soberder Amy Biehl memorial. Het verhaal van Amy Biehl, een blanke Amerikaanse studente, is echter minstens zo interessant om iets te kunnen begrijpen van de situatie in het land na de vrijlating van Nelson Mandela in 1990. Biehl kwam eind 1992 naar Kaapstad in het kader van een uitwisselingsproject tussen het Fullbright Center en de Universiteit van de Westkaap. Binnen dat project hield zij zich vooral bezig, de eerste democratische verkiezingen in april 1994 waren in aantocht, met het opzetten van een registratiesysteem voor zwarten in het algemeen maar vooral ook zwarte vrouwelijke kiezers. Vlak voor haar geplande terugkeer naar de Verenigde Staten ging het echter gruwelijk mis. Op 25 augustus 1993 bracht Amy een drietal zwarte collega's van het projectteam met de auto terug naar hun woningen in de township Gugulethu. Eenmaal in Gugulethu aangekomen werd hun auto tot stilstand gedwongen door een groep jongeren die de auto met stenen bekogelden en vervolgens de ruiten insloegen. De jongeren, die vlak daarvoor een bijeenkomst van het Pan Africanist Congres (PAC) hadden bijgewoond omsingelden de auto waarbij de luidkeels de leuze 'One settler, one bullet!' werd gescandeerd. De settler staat in deze leuze om gelijk aan de Zuid-Afrikaanse blanke. Amy Biehl werd uit de auto gesleurd, geslagen met stenen toen ze probeerde aan de woedende menigte te ontvluchten en uiteindelijk doodgestoken. Tijdens deze uitbarsting van geweld schreeuwden haar zwarte vrienden tegen haar belagers dat Amy een comrade en vriend was. Tevergeefs. Niemand van haar aanvallers bleek voor enige rede vatbaar. Mongezi Manqina, een van haar moordenaars, verklaarde later dat zwarte militanten door het doden van blanken hoopten het apartheidsregime definitief en blijvend op de knieën te dwingen. Een van de andere veroordeelden, Ntobeko Ambrose Peni, beweerde tijdens het proces dat binnen de studentenafdeling van het PAC waarvan hij deel uitmaakte het doden van blanken was goedgekeurd. ‘Wij kregen te horen dat we moesten optreden,' verklaarde Ntobeko, ‘we moesten vechten om Zuid-Afrika onbestuurbaar te maken. Ieder blanke was een vijand.' Amy Biehl was op het verkeerde moment op de verkeerde plek. Zoals vele honderden anderen in de periode tussen 1991 en 1995. In 1998 werd aan de vier jongens die veroordeeld waren wegens de moord op Amy amnestie verleend. Heel opmerkelijk aan die gebeurtenis was het feit dat de ouders van Amy Biehl dat besluit ondersteunden en bij de zittingen aanwezig waren. Easy Nofemela en Ntobeko Peni zijn in de periode dat de zittingen bij de Waarheids- en Verzoenings Commissie plaastvonden ook in contact gekomen met de ouders van Amy Biehl. Op initiatief van Linda en Peter Biehl zijn zowel Easy als Ntobeko nadat hen amnestie was verleend gaan werken voor de Amy Biehl Foundation in Kaapstad. In een interview zei Easy over die opmerkelijke stap: ‘... Ik besloot om naar de Commissie toe te gaan om ons verhaal te vertellen en spijt te betuigen. Mijn motivatie was niet om amnestie te krijgen. Ik wilde alleen maar om vergeving vragen. Ik wilde in het bijzijn van Linda en Peter, van aangezicht tot aangezicht, zeggen: 'het spijt me, kunnen jullie me vergeven?' Ik wilde vrij zijn in lichaam en geest. Het moet voor hen zo pijnlijk geweest zijn om hun dochter te verliezen. Maar door naar Zuid-Afrika te komen en dan niet te spreken over verwijten, maar over de pijn van onze strijd, gaven ze mij mijn vrijheid terug. Ik ben geen moordenaar. ... Ik ben hartstochtelijk gaan geloven, dat alleen door dialoog verandering zal optreden. Mensen zijn geschokt omdat ik voor de Amy Biehl Foundation werk. Ik vertel die mensen, dat ik hier werk, omdat Linda en Peter naar Zuid-Afrika kwamen om over vergeving te spreken. Zij hebben gekozen om te vergeven liever dan vergelding te eisen. Dat is wat Desmond Tutu ‘ubuntu' noemt. Een geloof dat mijn menselijkheid onontwarbaar opgesloten is in de jouwe. ...' Nu, bijna dertien jaar na de dood van Amy Biehl, werken Easy en Ntobeko nog steeds voor de Foundation.