Geheel onverwacht draait mijn korte stop in de badplaats Hermanus uit op een interessant gesprek met John en een les over de gewijzigde verhoudingen in het nieuwe Zuid-Afrika. Ik ben naar de Atlantische kust teruggereden omdat ik graag een walvis wil zien. De walvissen komen in de winter- en lentemaanden naar onder andere de warmere Zuid-Afrikaanse kustwateren om te baren. Vroeger werd op deze enorme zoogdieren gejaagd, in Plettenburg was zelfs ooit een Noors walvisbedrijf gevestigd, nu zijn ze een toeristische attractie. Er bestaat tegenwoordig zelfs een Whale hotline. Daar kun je het laatste nieuws horen over de plaatsen waar walvissen zijn gezien. Hermanus, gelegen aan de Walkerbaai, diende vroeger ook als haven voor de vissers. De haven is nu gerestaureerd en zelfs uitgeroepen tot een heus openluchtmuseum. Veel vissers zul je er niet meer vinden. Je treft er wel een paar bedrijfjes aan die je tegen betaling naar de walvissen willen varen. Hoewel walvissen forse afmetingen hebben zijn ze op grote afstand toch vrij moeilijk te zien. Dat kun je oplossen door een verrekijker mee te nemen of met een bootje naar de walvissen toe te varen. Ik besluit tot het laatste want een verrekijker heb ik niet en heel erg geduldig ben ik ook niet. John is de eigenaar van een boot die een vergunning heeft om naar de walvissen te varen. Dat doet hij echter maar twee keer per dag omdat hij de walvissen en hun jonge kalfjes niet mag en wil storen. Ik moet daarom nog twee uur wachten en daarmee heb ik uiteraard, ik respecteer de zorg om deze zeldzame dieren, geen probleem.

Terwijl ik mijn notitieboekje bijwerk en rustig schommelend in John's boot geniet van de voorjaarszon zie ik hoe de buurman van John af- en aanvaart. Ik zie hem in een enkel uur drie keer langs onze boot varen. Ongemerkt kan dat niet voorbijgaan want de man zet het gas steeds al in de haven vol open. De golven slaan met kracht tegen John's boot en maken mij het schrijven onmogelijk. Ik kijk John vragend aan. Waarom vaart hij wel en wij niet?

‘Die walvissen zijn mijn brood,'zegt John terwijl ik een plekje bij hem aan tafel inneem, ‘Het is van groot belang om ze niet te vaak te storen want dan bestaat de kans dat ze uiteindelijk verdwijnen naar een rustiger plaats. Dat kan betekenen dat ik veel verder moet varen of misschien zelfs mijn bedrijf moet sluiten en ook het stadje Hermanus heeft er belang bij dat de walvissen blijven komen. Iedereen weet dit en het gemeentebestuur heeft om die reden ook een verordening uit geschreven om er voor te zorgen dat we niet de hele dag rond die jonge gezinnen varen.'

‘Maar daar houd je buurman zich dus niet aan,' merk ik op terwijl de buurman er voor de vierde keer op uittrekt.

‘Nee, hij heeft maling aan die verordening. Hij vaart uit voor iedere klant die zich meldt en hij houdt zich nooit aan de afgesproken afstand die we tot de walvissen moeten bewaren.' John schudt zijn hoofd en wijst naar het bootje dat zich snel van ons verwijdert. ‘Je hebt natuurlijk al opgemerkt dat hij zich ook niet aan de maximum snelheid houdt.'

Langzaam begint bij mij te dagen wat hier aan de hand is. Ik kijk John wederom vragend aan maar hij zegt niets.

‘Positieve discriminatie'. Het is meer een opmerking dan een vraag van mijn kant.

‘Ik heb in ieder geval geen kleurtje,' zegt John dan toch met zichtbaar enige tegenzin,'en mijn buurman is overduidelijk zwart. Ons stadbestuur is zwart, de havenpolitie is zwart en de rechterlijke macht is hier inmiddels ook zwart. Wanneer ik de regels overtreed krijg ik onmiddellijk een proces-verbaal aan mijn broek. Ik riskeer dan een boete maar het is ook niet ondenkbaar dat ze mijn vergunning intrekken. Dat kan ik mij niet permitteren want ik leef van deze boot. En terwijl ik hier keurig lig te wachten vaart mijn concurrent af en aan. Niemand lijkt het op te merken.'

‘Maar dat is natuurlijk niet zo,'zeg ik.

‘Dit is het nieuwe Zuid-Afrika,' zegt hij als de spreekwoordelijke boer met kiespijn. ‘Er valt nog het een en ander uit het verleden recht te zetten en dat laten ze mij hier iedere dag weten door de andere kant op te kijken. Hij is zelfs nog nooit aangesproken op zijn handelwijze.'

Een uurtje later vaar ik met John naar de walvissen. Prachtige beesten. Het was het wachten om meer dan alleen die reden waard.