Besnijdenis kost ieder jaar tientallen Xhosa-jongens het leven. Toch heeft deze eeuwenoude traditie in het nieuwe Zuid-Afrika weinig aan populariteit ingeboet. Het is ook erg moeilijk om er van af te zien wanneer prominenten als Nelson Mandela en Desmond Tutu je voor gingen. Tijdens de schoolvakanties, voornamelijk in de maanden juli en rond de kerst, laten veel jongens zich besnijden. In de Xhosa-cultuur genieten besneden mannen veel privileges. Zij leidden spirituele ceremonies en zijn het hoofd van het gezin. Een onbesneden volwassen Xhosa-man zul je zelden tegenkomen. Deze traditie wordt niet alleen voortgezet in de Oostkaap (waar de jongens de bossen en bergen in gaan) maar is ook meegekomen met de duizenden die naar de stedelijke gebieden zijn getrokken op zoek naar werk en een kansrijker bestaan. Zo wordt op de Cape Flats een strook onbebouwd land die de zwarte townships scheid van de kleurlingen townships, er staat niet veel meer dan hier en daar een struik en wat kleine bomen, gebruikt om de jongens zich enkele maanden te laten afzonderen in zeer primitieve hutjes om het uiterst pijnlijke ritueel te ondergaan. Wat de jongens in die maanden precies meemaken is voor een groot deel geheim of zou dat in ieder geval moeten zijn. Wat weten we wel over de ceremonies? Ieder jaar ondergaan tienduizenden jongens (in 2009 ondergingen 60.000 jongens in de provincie de initiatie) de besnijdenis waarbij een zo groot mogelijk stuk van de voorhuid wordt weggesneden. De dagen daarna zijn het zwaarst. De jongens mogen geen zout eten en niet drinken, om het urineren tot een minimum te beperken, en eten een soort mais (mili mili). Ze moeten zichzelf steeds opnieuw verbinden. Het gezicht wit beschilderd (in de kwetsbare fase tussen jongen en man moet je voorkomen dat de kwade geesten je herkennen), een stuk buikwand van een geslachte geit om het middel en op een omslagdoek na naakt, leren de jongens hoe ze met een bepaalde zwarte wortel, een stuk papier en de geitenhuid zichzelf moeten zwachtelen. Afhankelijk van hun herstel mogen de jongens weer gaan eten en drinken. Het herstel vergt gemiddeld ongeveer acht dagen. Het belangrijkste vanaf het moment dat er weer gegeten en gedronken kan worden, is het leren van de tradities, het geloof en de taal en gewoontes van mannen. Die taal is er om te herkennen of je wel echt een man bent. Die mannen komen in de hut op bezoek om de jongens de tradities te leren. Sommige jongens moeten de besnijdenis uitstellen omdat hetgeen volgt na terugkeer vrij kostbaar is. Eenmaal teruggekeerd dient de jonge Xhosa man een half jaar in nieuwe kleren door het leven te gaan. De oude kleren voldoen niet langer. Nu zijn alleen nette kleren goed genoeg: een overhemd, jasje, lange broek, leren schoenen en een golfpet. Wanneer mogelijk graag van de bekende, dus dure, merken! Er zijn families die er een jaar voor sparen.

In Zuid-Afrika gaan stemmen op om de besnijdenissen in klinieken te laten uitvoeren maar dat lijkt onhaalbaar. De beproevingen maken nu eenmaal onlosmakelijk deel uit van de hele initiatie volgens de Xhosa-gemeenschap. Wat haalbaar lijkt is het afdwingen van een gedragscode voor de traditionele chirurg, de ingcibi, en verplegers. Wat de overheid betreft vormen met name deze ‘chirurgen' een groot probleem omdat velen van hen in het geheel niet geschoold en bevoegd zijn om dit soort ingrepen te doen. Niet zelden verrichten deze ingcibi hun handelingen tegen betaling van een fles brandewijn en doen ze het werk, dat uiterste zorgvuldigheid behoeft, veelal nadat ze al enkele flessen van diezelfde brandewijn tot zich hebben genomen. De regel ‘een jongen, een mes' zou overal moeten worden nageleefd om hiv-besmetting te voorkomen. De gezondheidsrisico's die de meeste jongens nu lopen zijn enorm en onderwerp van grote zorg. In 2009 overleefden 91 jongens hun besnijdenis niet. Ruim 700 jongens kwamen in het ziekenhuis terecht. 49 jongens moesten hun penis laten amputeren. Tot voor kort lieten de Zulu's zich niet besnijden. Stamhoofd Shaka Zulu schafte het gebruik 200 jaar geleden af. Hij kon zijn krijgers niet missen en ze waren tijdens het ritueel een te makkelijk doelwit voor vijanden. Zulukoning Zwelithini heeft er vorig jaar voor gepleit het gebruik weer in te voeren. Reden: besneden mannen zouden minder vatbaar zijn voor besmetting met hiv. Inmiddels zijn er een paar duizend Zulu-jongens besneden en kan de overheid een nieuwe voorlichtingscampagne gaan bedenken. Het aantal dodelijke slachtoffers zal de komende jaren zonder twijfel niet afnemen. In juli 2010 waren er al weer 40 geregistreerd.